Κατὰ καιροὺς ἔχουν ἐκφρασθεῖ διάφορες ἀπόψεις γιὰ τὸν πολιτικὰ παρεμβατικὸ λόγο τοῦ Χριστόδουλου, καὶ ἐπαναλαμβάνονται τώρα, ἐν ὄψει τῆς ἐκλογῆς νέου Ἀρχιεπισκόπου, ὅπου ἄλλοι φοβοῦνται μήπως συμβεῖ τὸ ἴδιο καὶ ἄλλοι μήπως δὲν συμβεῖ.

Πολὺ συνοπτικὰ θἄλεγα γιὰ τὶς κυριώτερες θέσεις, ὅτι οἱ μὲν ἐπικαλοῦνται τὸ καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας νὰ φροντίζει τὸ ποίμνιό της, ἐντάσσοντας στὴν φροντίδα αὐτὴ καὶ τὰ πολιτικά, οἱ δὲ ἐπικαλοῦνται τὸ καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας νὰ μήν ὑπονομεύει ἄλλους θεσμούς, ὅπως εἶναι τὰ κόμματα. Μὲ τὸ ἄλλο ἐπιχείρημα, περὶ ἐκκοσμικεύσεως, δὲν θὰ ἀσχοληθῶ, γιατὶ εἶναι ἀστεῖο. Προφανῶς ὁ πολιτικὸς καὶ ὁ πνευματικὸς χῶρος συνδέονται ἄμεσα.

Ὅπως θύμιζε ὁ Καστοριάδης ἀναφερόμενος στὸν Πλάτωνα, ἀκόμα καὶ οἱ τοῖχοι τῆς πόλης ἐκπαιδεύουν. Ἑπομένως δὲν τίθεται ζήτημα, γιὰ νὰ μείνω στὸ ἴδιο παράδειγμα, ἂν ὁ κλῆρος ἔχει λόγο νὰ ἀσχολεῖται μὲ τὴν πολιτικὴ τοῦ ὑπουργείου χωροταξίας, ἀσφαλῶς καὶ ἔχει λόγο, ἀσφαλῶς ὑπάρχουν πνευματικὲς καὶ παιδαγωγικὲς διαστάσεις σὲ ὅ,τι ἀποφασίζει ἡ κυβέρνηση γιὰ τὴν δόμηση τῶν πόλεων. Εὔκολα καταλαβαίνει κανεὶς ὅτι τὸ ἴδιο ἰσχύει γιὰ ἄλλες ἀποφάσεις ἐπίσης, ὅπως εἶναι καὶ οἱ ἀποφάσεις περὶ ἐνισχύσεως τῆς λεγόμενης εὐρωπαϊκῆς προοπτικῆς τῆς www.ellopos.net/politics/turkey.asp" target="_blank">Τουρκίας. Μπορεῖ κανεὶς νὰ σκεφτεῖ γιὰ τὸν τρόπο ἢ γιὰ τοὺς δυνατοὺς καὶ σωστοὺς τρόπους μὲ τοὺς ὁποίους ἡ Ἐκκλησία χρειάζεται νὰ ἀσχολεῖται μὲ τὰ θέματα αὐτά, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητήσει ὅτι τὰ θέματα αὐτὰ ἀφοροῦν στὸν χῶρο της καὶ ὄχι μόνο μπορεῖ, ἀλλὰ ἔχει καθῆκον νὰ ἀσχολεῖται μαζί τους.

Ὁ τρόπος τὸν ὁποῖο ἐπέλεξε ὁ Χριστόδουλος γιὰ νὰ ἐκφράσει τὴν μέριμνα τῆς Ἐκκλησίας ἀσχολούμενος μὲ πολιτικὰ θέματα, δὲν ἦταν πάντα ἐπιτυχής. Ὑποδειγματικὸ τὸ πάθος του, ἡ ἀγωνία του, τὸ ρίσκο του, ἀρνητικοὶ ὅμως οἱ τρόποι μὲ τοὺς ὁποίους ἐξέφρασε τὸ πάθος αὐτό. Δὲν θὰ ἐπεκταθῶ ἐδῶ παρὰ μόνο λέγοντας ὅτι καὶ ὁ δικός του λόγος ὑπέφερε ἀπὸ κάτι τὸ ὁποῖο ταλαιπωρεῖ ὅλη τὴν κοινωνία μας, δηλαδὴ ἀπὸ μειονέκτημα κριτηρίων, ἱεραρχήσεων, μέτρου, προτεραιοτήτων.

Γιὰ παράδειγμα, ἀντιτιθέμενο στὶς νέες ταυτότητες, ἢ στὴν ἔνταξη τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση, ἢ ὁπουδήποτε, ἕνα σωματεῖο, μιὰ ὀργάνωση, ἕνα κόμμα, μποροῦν νὰ κάνουν συλλαλητήρια, ἀπεργίες, πορεῖες, κλπ – δὲν μπορεῖ νὰ κάνει τὸ ἴδιο ὁ κλῆρος. Ὁ κλῆρος εἶναι ἑνωτικὴ δύναμη, ὄχι διχαστική. Ὁ κλῆρος συμβουλεύει, δὲν ἀντιτίθεται. Διαφορετικὰ γίνεται μία ἀνάμεσα στὶς ὑπόλοιπες δυνάμεις τῆς κοινωνίας, καὶ ὅπως τὰ διάφορα κόμματα καὶ σωματεῖα μάχονται γιὰ τὰ δικά τους, ἔτσι ὁ κλῆρος θὰ μάχεται γιὰ τὰ δικά του, ἀσχέτως ἂν αὐτὰ εἶναι τὰ ὀρθότερα καὶ τὰ ὑψηλότερα. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ διαβάλλεται ἡ καλὴ προαίρεση τῆς Ἐκκλησίας, δὲν πραγματοποιεῖται.

Ὅταν, ἑπομένως, ἡ Βουλὴ ἐκφράσει τὴν θέλησή της νὰ ἐνταχθεῖ ἡ Τουρκία στὴν Εὐρώπη, ἡ Σύνοδος καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μποροῦν νὰ μιλήσουν γιὰ τὶς θέσεις τῆς Ἐκκλησίας, κατ’ ἰδίαν, μὲ ἐπιστολές, σὲ συζητήσεις – πάντοτε συμβουλευτικὰ καὶ ὄχι ἐπιθετικά, δηλαδὴ πρῶτα καὶ κυρίως στοὺς ἴδιους τοὺς πολιτικούς, καὶ ὄχι στὸν λαὸ μαζικὰ μὲ συλλαλητήρια καὶ μὲ πύρινα κηρύγματα ἀπὸ ἄμβωνος. Ὁ κληρικὸς δὲν μπορεῖ νὰ πεῖ ‘μήν ἀκολουθεῖς τὸν πρωθυπουργό’, ‘μήν ἀκολουθεῖς τὸν ὑπουργό’, ‘μήν ἀκολουθεῖς τὸν βουλευτή σου’. Μπορεῖ νὰ ρωτήσει τὸν ἴδιο τὸν πρωθυπουργό, ‘μήπως δὲν τὸ σκέφτεσαι σωστά;’, καὶ τὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ γίνει ἐπίσης γνωστὸ στὴν κοινωνία, καὶ ἴσως ἀρχίσει μία συζήτηση, στὴν ὁποία ὁ κλῆρος θὰ ἔχει συμβάλει μὲ μέτρο καὶ μὲ τὴν ἴδια πρὸς ὅλους φιλικὴ καὶ πνευματικὴ διάθεση.

Ὁ Χριστόδουλος δὲν ἔθετε ζητήματα στὸν πολιτικὸ κόσμο καὶ στὴν κοινωνία, δὲν ἄνοιγε θέματα γιὰ σκέψη, ἀλλὰ ἔκανε ἀντιπολίτευση. Σωστὰ λοιπὸν λέγεται πὼς ὑπονόμευε τοὺς πολιτειακοὺς θεσμούς, καὶ ἡ ἔνσταση θὰ εἶναι πληρέστερη, ὅσο γίνεται συνειδητὸ ὅτι ἡ στάση αὐτὴ ὑπονομεύει καὶ τὸν ἴδιο τὸν κλῆρο, τραυματίζει λοιπὸν συνολικὰ τὴν Ἐκκλησία, ἰδίως στὸν (ὄχι ἀσήμαντο στὴν Ἑλλάδα) βαθμὸ ὅπου κοινωνία καὶ Ἐκκλησία εἶναι περίπου ἕνα.

Ἡ ἴδια ἀμετρία ὑπῆρξε καὶ ἀλλοῦ, ὅπως στὴν φιλοπαπικὴ τάση τὴν ὁποία εἶχε ὁ Χριστόδουλος, καὶ ἡ ὁποία ἀξιολογεῖται ἀπὸ διάφορους ἄσχετους στὰ θετικὰ τῆς προεδρείας του. Στὴν πραγματικότητα ἢ κυρίως, ἡ τάση αὐτὴ δὲν ἐξέφραζε παρὰ τὴν ἴδια συνειδητὴ ἢ ἀσυνείδητη τάση ὑπονομεύσεως τῶν πολιτειακῶν θεσμῶν, μὲ ζητούμενο τὴν σύμπραξη μὲ τὸν παπισμὸ σὲ ἐπίπεδο τὴν φορὰ αὐτὴ εὐρωπαϊκό. Ὁ δρόμος εἶναι ὀλισθηρός, ὅπως εἴδαμε, καὶ κατάληξη θὰ ἔχει τὴν κατάληξη www.ellopos.gr/papacy.asp" target="_blank">τοῦ ἴδιου τοῦ παπισμοῦ, ὁ ὁποῖος κατόρθωσε νὰ γίνει γιὰ τοὺς δυτικοὺς λαοὺς δύναμη διασπαστική, διχαστική, ἐπίφοβη καὶ ἀποκρουστική.

Μιλῶ γιὰ ἀμετρία, ἐπειδὴ δὲν ὑπολογίστηκαν οὔτε τὰ αἰσθήματα τοῦ λαοῦ γιὰ τὸν παπισμό, οὔτε οἱ ἀντιρρήσεις τῆς Συνόδου, οὔτε τὰ αἰσθήματα τῶν περισσότερων κληρικῶν καὶ μοναχῶν, καὶ προσθέτω ὅτι πρόκειται γιὰ τὴν ἴδια τάση, ἡ ὁποία ἐσωτερικὰ ἐκφράστηκε ἐναντίον τῶν ταυτοτήτων, κλπ, ἐπειδὴ ὁ ‘φιλοπαπισμὸς’ τοῦ Χριστόδουλου δὲν ὀφείλεται στὴν ἀγάπη του γιὰ τὸν Αὐγουστῖνο, ἀλλὰ στὴ θέληση πολιτικῆς παρέμβασης στὰ εὐρωπαϊκὰ πράγματα. Γι’ αὐτὸ δὲν εἴχαμε οὔτε ἐκδόσεις λατινικῶν κειμένων, οὔτε χρήση λατίνων πατέρων στὰ κηρύγματα, οὔτε θαυμασμὸ γιὰ τὶς ἁγιογραφίες τῆς παπικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ μόνο ἐναγκαλισμοὺς μὲ τὸν www.ellopos.net/politics/benedict-science.html" target="_blank">ἀνεκδιήγητο πάπα Βενέδικτο καὶ τὸν προκάτοχό του. Ἡ μία ἀμετρία φέρει τὴν ἄλλη, κι ἔτσι δὲν γίνεται ἐπίσης ἀντιληπτὸ ὅτι οἱ ἴδιοι οἱ θεολογικοὶ διάλογοι εἶναι ἄκαιροι, ὅπως ἐξηγεῖται www.ellopos.gr/machina/orthodoxywest.asp" target="_blank">ἀλλοῦ.

Ἀμετρία, μειονέκτημα κριτηρίων, μειονέκτημα ἱεραρχήσεων, τί ἄλλο εἶναι ἀπὸ ἀπουσία παιδείας; Ἀπὸ τὸν νέο Ἀρχιεπίσκοπο θὰ ἤθελα νὰ συνδυάζει τὸ πάθος τοῦ Χριστόδουλου, μὲ τὸ μέτρο καὶ τὰ κριτήρια ποὺ ἔχει ἡ πραγματικὴ παιδεία, ἡ πέρα ἀπὸ πτυχία καὶ πολυμάθεια. Ἂν αὐτὸ δὲν εἶναι δυνατό, τότε θὰ μοῦ ἀρκοῦσε τὸ δεύτερο, γιατὶ πάθος χωρὶς παιδεία εἶναι καταστροφή. Τὸ δεύτερο ὅμως φαίνεται νὰ σπανίζει ἀκόμη περισσότερο. Καθόλου τυχαῖο, ἄλλωστε, ὅτι ὄχι μόνο ἡ ἑλληνικὴ Ἐκκλησία, ἀλλὰ ἡ Ὀρθοδοξία συνολικά, κάνει τὸ ἕνα λάθος μετὰ τὸ ἄλλο.